Niedoczynność kory nadnerczy - objawy, badania, leczenie

Niedoczynność kory nadnerczy, zwana także niewydolnością nadnerczy, jest schorzeniem, w którym nadnercza - małe gruczoły położone na szczycie nerek - nie produkują wystarczającej ilości hormonów, takich jak kortyzol i aldosteron. Choroba może mieć różne przyczyny i objawy, a jej rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla zapewnienia pacjentowi zdrowia i dobrego samopoczucia.

Rola nadnerczy i hormonów

Nadnercza składają się z dwóch głównych części: położonej zewnętrznie kory i wewnętrznego rdzenia. Kora nadnerczy wytwarza trzy grupy hormonów.

• Glikokortykoidy (np. kortyzol). Regulują metabolizm, pomagają w reakcji organizmu na stres i wpływają na funkcje układu odpornościowego.
• Mineralokortykosteroidy (np. aldosteron). Kontrolują równowagę sodu i potasu oraz regulują ciśnienie krwi.
• Androgeny (np. DHEA-S). Hormony płciowe, które odgrywają mniejszą rolę u kobiet, ale są ważne dla zdrowia kości i mięśni.

Rodzaje niedoczynności kory nadnerczy

1. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona). Spowodowana uszkodzeniem nadnerczy, co prowadzi do zmniejszonej produkcji kortyzolu i aldosteronu. Przyczyny mogą obejmować:

• choroby autoimmunologiczne (najczęstsza przyczyna),
• infekcje, takie jak gruźlica,
• guzy lub przerzuty nowotworowe,
• wrodzone choroby metaboliczne.

2. Wtórna niedoczynność kory nadnerczy. Wynika z niedostatecznego wydzielania hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przez przysadkę mózgową, co prowadzi do zmniejszonej produkcji kortyzolu, ale nie wpływa znacząco na aldosteron.

3. Trzeciorzędowa niedoczynność kory nadnerczy. Powstaje w wyniku zahamowania osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, często spowodowanego nagłym odstawieniem długotrwałej terapii glikokortykosteroidami.

SWISSLAB_QUOTE_POSITIVE_SWISSLAB

Nadnercza to niewielkie gruczoły, które odgrywają ogromną rolę w regulacji hormonów niezbędnych dla życia. / Fot. Canva

Objawy niedoczynności kory nadnerczy

Objawy mogą rozwijać się stopniowo i obejmować:

• zmęczenie i osłabienie,
• utratę masy ciała i apetytu,
• niskie ciśnienie krwi (czasem prowadzące do omdleń),
• ciemnienie skóry (w chorobie Addisona, szczególnie na dłoniach, łokciach i dziąsłach),
• zaburzenia elektrolitowe - niski poziom sodu i wysoki poziom potasu (sprawdź: Pakiet Badań Elektrolity - Jonogram),
• bóle mięśni i stawów,
• nudności, wymioty i biegunka,
• zaburzenia nastroju - depresja, drażliwość lub apatia.

W przypadku nagłego zaostrzenia (przełom nadnerczowy) mogą wystąpić:

• silny ból brzucha, dolnej części pleców lub nóg,
• wymioty i biegunka prowadzące do odwodnienia,
• spadek ciśnienia krwi, wstrząs i zagrożenie życia.

Diagnoza niedoczynności kory nadnerczy

Diagnoza wymaga kompleksowej oceny klinicznej i laboratoryjnej:

1. Wywiad i badanie fizykalne. Ocena objawów, historii medycznej oraz badanie skóry pod kątem ciemnienia.

2. Badania krwi:

• poziom kortyzolu (zwłaszcza rano),
• poziom ACTH,
• stężenie sodu, potasu i glukozy.

3. Test stymulacji ACTH. Ocenia zdolność nadnerczy do produkcji kortyzolu po podaniu syntetycznego ACTH.

4. Badania obrazowe:

• tomografia komputerowa (TK) nadnerczy w celu wykrycia zmian strukturalnych;
• rezonans magnetyczny (MRI) przysadki mózgowej, jeśli podejrzewa się wtórną niedoczynność.

Leczenie niedoczynności kory nadnerczy

1. Terapia hormonalna zastępcza.

• Kortyzol zastępuje się hydrokortyzonem lub prednizonem.
• W przypadku niedoboru aldosteronu stosuje się fludrokortyzon.

2. Modyfikacja dawki w sytuacjach stresowych.

• Podczas chorób, urazów lub zabiegów chirurgicznych należy zwiększyć dawkę glikokortykoidów, aby zapobiec przełomowi nadnerczowemu.

3. Postępowanie w przełomie nadnerczowym.

• Intensywna opieka medyczna z dożylnym podawaniem hydrokortyzonu, soli fizjologicznej i glukozy.

SWISSLAB_QUOTE_NEGATIVE_SWISSLAB

Powikłania i rokowanie

Bez odpowiedniego leczenia niedoczynność kory nadnerczy może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak przełom nadnerczowy, który zagraża życiu. Przy prawidłowej terapii hormonalnej pacjenci mogą prowadzić normalne życie, choć konieczne jest regularne monitorowanie i dostosowywanie leczenia.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Możliwość całkowitego wyleczenia zależy od rodzaju niedoczynności. W przypadku pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy, takiej jak choroba Addisona, uszkodzenia nadnerczy są trwałe i wymagają dożywotniej terapii hormonalnej zastępczej. Natomiast wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność, wynikająca z problemów przysadki mózgowej lub nagłego odstawienia sterydów, może być odwracalna. Po wyeliminowaniu przyczyny, na przykład po zakończeniu sterydoterapii, funkcja nadnerczy może stopniowo wracać do normy, choć proces ten bywa długotrwały i wymaga regularnej kontroli lekarskiej.

Co robić po zakończeniu leczenia?

Po ustabilizowaniu stanu zdrowia kluczowe jest utrzymanie regularnej opieki medycznej. Należy monitorować poziomy hormonów i elektrolitów, aby dostosowywać terapię hormonalną w zależności od potrzeb. Pacjenci powinni nosić identyfikator medyczny, na przykład bransoletkę lub kartę, która informuje o chorobie i konieczności podania glikokortykosteroidów w sytuacjach nagłych. Warto także zadbać o zdrowy styl życia, który obejmuje zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną i odpowiednią ilość snu. W sytuacjach stresowych, takich jak choroba, zabieg chirurgiczny czy uraz, należy zwiększyć dawkę glikokortykosteroidów zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć przełomu nadnerczowego.

Jak dbać o nadnercza i zapobiegać zachorowaniu?

Zapobieganie niedoczynności kory nadnerczy nie zawsze jest możliwe, szczególnie w przypadku chorób autoimmunologicznych lub wrodzonych zaburzeń. Jednak dbanie o zdrowie nadnerczy i zmniejszenie ryzyka ich niewydolności jest możliwe poprzez unikanie przewlekłego stresu, stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja czy joga, oraz prowadzenie zrównoważonego stylu życia. Istotne jest również ostrożne stosowanie glikokortykosteroidów - nie należy ich przyjmować i odstawiać nagle, bez konsultacji z lekarzem. Wczesne leczenie infekcji, takich jak gruźlica, które mogą prowadzić do uszkodzenia nadnerczy, jest również bardzo ważne.

Regularne badania profilaktyczne u osób z innymi chorobami autoimmunologicznymi mogą pomóc w szybkim wykryciu problemów z nadnerczami. Wsparcie układu odpornościowego poprzez zdrową dietę, bogatą w witaminy i minerały, oraz odpowiednią regenerację organizmu także pozytywnie wpływa na funkcję nadnerczy.

Wczesna diagnoza niedoczynności kory nadnerczy może uratować zdrowie i poprawić jakość życia. / Fot. Canva

Pamiętaj o profilaktyce

Niedoczynność kory nadnerczy to poważne, ale możliwe do skutecznego zarządzania schorzenie, wymagające szybkiej diagnozy i właściwego leczenia. Jeśli zauważysz u siebie objawy sugerujące tę chorobę, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem. Wczesne wykrycie i odpowiednia terapia pozwalają uniknąć powikłań i cieszyć się dobrą jakością życia.

Oferujemy następujące pakiety badań:

• Coroczny Przegląd Zdrowia dla Każdego,
• Pakiet Badań Hormonalnych dla Kobiet,
• Pakiet Badań Hormonalnych dla Mężczyzn,
• Podstawowy Pakiet Badań Funkcji Nerek,
• Pełny Pakiet Badań Funkcji Nerek,
• Pakiet Badań STOP STRES.

Do badań nie musisz się w żaden sposób przygotować - wystarczy kupić voucher i przyjść do wybranego laboratorium na pobranie krwi.

Sprawdź: Kobiece hormony - “strażnicy” homeostazy

Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie zastępują i nigdy nie powinny być traktowane jako profesjonalna porada medyczna.

Źródła:

• https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/79807,niedoczynnosc-kory-nadnerczy