Kwas foliowy - rola w organizmie, źródła i objawy niedoboru

Kwas foliowy jest ważny wyłącznie dla kobiet w ciąży? Nic bardziej mylnego! Witamina B9, bo to właśnie o niej mowa, jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Sprawdź, dlatego warto dbać o odpowiedni poziom kwasu foliowego w organizmie i nie daj się niedoborom!

Kwas foliowy - co to jest?

Kwas foliowy, zwany również witaminą B9, jest niezwykle istotnym składnikiem odżywczym, który odgrywa kluczową rolę w wielu procesach metabolicznych w organizmie człowieka. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie, co oznacza, że organizm nie przechowuje go w dużych ilościach, a regularne spożycie jest niezbędne dla zachowania zdrowia. Kwas foliowy jest szczególnie ważny dla kobiet w ciąży, ponieważ odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju płodu, zwłaszcza w pierwszych tygodniach ciąży.

Kwas foliowy - rola w organizmie

Kwas foliowy odgrywa wiele istotnych funkcji w organizmie, w tym:

• synteza DNA - jest niezbędny do syntezy i naprawy DNA, co jest kluczowe dla prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania komórek;
• produkcja czerwonych krwinek - bierze udział w procesie produkcji czerwonych krwinek, które transportują tlen przez cały organizm;
• zdrowie układu nerwowego - pełni istotną rolę w utrzymaniu zdrowia układu nerwowego poprzez zapewnienie odpowiedniej syntezy neuroprzekaźników.

W czasie ciąży zapotrzebowanie organizmu na kwas foliowy wzrasta. / Fot. Canva

Kwas foliowy w ciąży

Podczas ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy wzrasta znacznie, zwłaszcza w pierwszych miesiącach, gdy zachodzi szybki rozwój układu nerwowego płodu. Niedobór kwasu foliowego w tym okresie może prowadzić do poważnych wad cewy nerwowej u dziecka, takich jak rozszczep kręgosłupa. Dlatego zaleca się, aby kobiety w ciąży przyjmowały odpowiednie suplementy lub starannie dbały o dietę bogatą w kwas foliowy.

Niedobór kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego jest stanem, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tej witaminy, co może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych. Kwas foliowy, znany również jako witamina B9, jest niezbędny do wielu procesów metabolicznych w organizmie, w tym do produkcji czerwonych krwinek, syntezy DNA i zachowania zdrowia układu nerwowego.

Objawy niedoboru kwasu foliowego mogą obejmować:

• niedokrwistość megaloblastyczną - jest to jedno z głównych objawów niedoboru kwasu foliowego; charakteryzuje się powiększonymi, nieprawidłowymi czerwonymi krwinkami, co prowadzi do niedoboru tlenu w organizmie, a w konsekwencji do objawów takich jak zmęczenie, osłabienie, bladość skóry, duszności i zawroty głowy;
• problemy ze zdrowiem psychicznym - niedobór kwasu foliowego może mieć wpływ na funkcjonowanie mózgu i stan psychiczny, prowadząc do objawów takich jak depresja, drażliwość, zaburzenia nastroju, problemy ze snem, trudności w koncentracji i pamięci;
• zaburzenia trawienne - niektórzy ludzie z niedoborem kwasu foliowego mogą doświadczać problemów trawiennych, takich jak biegunka, zaparcia, wzdęcia i ogólne dyskomforty żołądkowe;
• problemy ze skórą - niedobór kwasu foliowego może objawiać się zmianami skórnymi, takimi jak suchość, łuszczenie się, pęknięcia w kącikach ust oraz wrzody w jamie ustnej;
• zwiększone ryzyko wad cewy nerwowej u płodu - u kobiet w ciąży niedobór kwasu foliowego może zwiększyć ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych u dziecka.

Niedobór kwasu foliowego może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym niewystarczającym spożyciem pokarmów bogatych w tę witaminę, problemami z wchłanianiem, nadmiernym spożyciem alkoholu lub stosowaniem niektórych leków. W przypadku podejrzenia niedoboru kwasu foliowego lub wystąpienia objawów opisanych powyżej, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu zdiagnozowania problemu i wprowadzenia odpowiedniego leczenia, które może obejmować zmiany w diecie, suplementację lub inne interwencje medyczne.

Sprawdź: Witaminy, których często brakuje w naszym organizmie

Nadmiar kwasu foliowego

Nadmiar kwasu foliowego, podobnie jak w przypadku wielu innych substancji odżywczych, może również prowadzić do pewnych problemów zdrowotnych. Niemniej jednak, kwas foliowy jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, co oznacza, że organizm może łatwo wydalić jego nadmiar przez mocz. W związku z tym ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych związanych z nadmiernym spożyciem kwasu foliowego jest stosunkowo niskie.

Pomimo tego, że nadmiar kwasu foliowego jest rzadki, to jednak mogą pojawić się pewne konsekwencje:

• maskowanie niedoborów witaminy B12 - nadmiar kwasu foliowego może zakłócić diagnostykę niedoboru witaminy B12; zarówno B9 (kwas foliowy), jak i B12 są zaangażowane w proces produkcji czerwonych krwinek i ich niedobory mogą prowadzić do podobnych objawów, takich jak niedokrwistość;
• zaburzenia neurologiczne - według niektórych badań wysokie dawki kwasu foliowego mogą być związane z ryzykiem wystąpienia zaburzeń neurologicznych u osób starszych lub osób z już istniejącymi problemami neurologicznymi;
• maskowanie niedoborów żelaza - podobnie jak w przypadku witaminy B12, nadmiar kwasu foliowego może również maskować niedobory żelaza, które są częstym problemem zdrowotnym, szczególnie u kobiet.

Podsumowując, choć nadmiar kwasu foliowego nie jest powszechnym problemem, zaleca się unikanie suplementacji dużymi dawkami bez konsultacji z lekarzem. W przypadku stosowania suplementów z kwasem foliowym lub innych witamin, zawsze należy przestrzegać zalecanych dawek i zasięgać porady lekarskiej, zwłaszcza jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do potrzeby suplementacji.

Najwięcej witaminy B9 znajduje się w zielonych warzywach, takich jak brukselka, szpinak, kapusta czy pietruszka. / Fot. Canva

Źródła witaminy B9 w diecie

Witamina B9, czyli kwas foliowy, występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych:

• zielone warzywa liściaste - szpinak, jarmuż, botwinka, sałata rzymska, natka pietruszki i rukola są bogatymi źródłami witaminy B9;
• awokado - awokado jest nie tylko pyszne, ale także bogate w wiele składników odżywczych, (w tym witaminę B9);
• żółtka jaj - żółtka jaj są również dobrym źródłem witaminy B9;
• orzechy i nasiona - nasiona dyni, słonecznika, sezamu oraz orzechy włoskie, pistacje i migdały są bogatymi źródłami witaminy B9;
• produkty pełnoziarniste - pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak pełnoziarnisty chleb, makaron, ryż brązowy i płatki owsiane;
• owoce - niektóre owoce są także źródłem kwasu foliowego, choć w mniejszych ilościach niż wyżej wymienione produkty; do owoców bogatych w witaminę B9 należą pomarańcze, truskawki, maliny i banany;
• drożdże - drożdże są nie tylko źródłem białka i witamin z grupy B, ale także dostarczają kwasu foliowego.

Zalecane dzienne spożycie kwasu foliowego

Zapotrzebowanie na kwas foliowy w diecie może się różnić w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia i stylu życia. Zazwyczaj dorośli powinni dostarczać organizmowi około 180 - 200 µg witaminy B9 na dzień. Jednakże większe ilości produktów zawierających tę witaminę zalecane są dla dzieci, młodzieży, kobiet w wieku rozrodczym, osób w ciąży i karmiących piersią, jak również dla osób palących papierosy, nadużywających alkoholu oraz pacjentów z zaburzeniami przewodu pokarmowego lub stosujących leki przeciwpadaczkowe. Dla tych osób kwas foliowy jest istotnym składnikiem diety, który powinien być szczególnie uwzględniony, aby zapewnić optymalne zdrowie.

Kwas foliowy w pigułce

1. Dlaczego kwas foliowy jest "foliowy"?

Nazwa kwasu foliowego pochodzi od łacińskiego słowa “folium”, oznaczającego “liść”, ponieważ to właśnie w zielonych, “liściastych” warzywach (takich jak brukselka, szpinak, kapusta czy pietruszka) kryje się najwięcej drogocennej witaminy B9.

2. Właściwości kwasu foliowego

• Czerwone krwinki

Kwas foliowy uczestniczy w procesie tworzenia czerwonych krwinek, odpowiadających za transport tlenu w organizmie. Odpowiednie stężenie kwasu foliowego jest więc koniecznie do prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego.

• DNA

Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, które są głównym budulcem ludzkiego DNA.

• Komórki

Kwas foliowy reguluje proces wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek.

• Spermatogeneza

Witamina B9 bierze także udział w spermatogenezie, jest więc istotnym czynnikiem regulującym męską płodność.

• Układ nerwowy

Kwas foliowy uczestniczy w procesach syntezy neurotransmiterów, odpowiadających za przekazywanie bodźców między neuronami. Kwas foliowy reguluje więc także działanie układu nerwowego

• Trawienie

Kwas foliowy bierze udział w procesach trawiennych, regulując prawidłowe funkcjonowanie jelit, żołądka i wątroby.

• Homocysteina

Kwas foliowy reguluje poziom homocysteiny w organizmie, której nadmiar może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

• Nowotwory

Kwas foliowy minimalizuje także ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, takich jak rak szyjki macicy czy żołądka.

• Rozwój płodu

Kwas foliowy jest niezwykle istotny dla prawidłowego rozwoju płodu. Bierze udział w powstawaniu cewy nerwowej, z której następnie wykształca się mózg i rdzeń kręgowy. Niedobór kwasu foliowego w pierwszych miesiącach ciąży może skutkować przedwczesnym porodem i wadami układu nerwowego u dziecka.

3. Skutki niedoboru witaminy B9

Niedobór kwasu foliowego może mieć szereg skutków zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i psychicznego:

• niedokrwistość,
• choroby układu krążenia,
• osteoropoza,
• miażdżyca,
• problemy z płodnością,
• drętwienie kończyn,
• problemy z koncentracją,
• obniżenie nastroju,
• problemy z trawieniem,
• zaburzenia snu.

4. Jak dostarczyć kwas foliowy do organizmu?

Kwas foliowy nie syntezuje się samoistnie w naszym organizmie, dlatego trzeba go sobie dostarczać wraz z pożywieniem lub suplementacją. Witaminę B9 znajdziemy w produktach takich jak:

• szpinak,
• brukselka,
• brokuły,
• fasola,
• pietruszka,
• awokado,
• szparagi,
• drożdże,
• żółtko jaja.

Należy pamiętać, że kwas foliowy występujący w pożywieniu jest bardzo wrażliwy na różne czynniki, m.in, obróbkę termiczną czy kwaśne pH, które mogą wpływać na jego zniszczenie. Dlatego w sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie dostarczyć sobie odpowiedniej ilości kwasu foliowego z diety, warto rozważyć dodatkową suplementację.

6. Badanie

Badanie poziomu kwasu foliowego wykonuje się z krwi. Do badania należy przystąpić na czczo (ostatni posiłek najpóźniej 12 h przed badaniem), najlepiej w godzinach 7.00-10.00. UWAGA! Wynik może zaburzać przyjmowanie metotreksatu (leku na łuszczycę).

Badanie poziomu kwasu foliowego wykonuje się z krwi. / Fot. Canva

Badaj się!

Badanie poziomu kwasu foliowego jest istotne dla diagnozy niedoborów lub nadmiarów tej witaminy, monitorowania zdrowia w ciąży, oceny skuteczności terapii oraz zapobiegania powikłaniom zdrowotnym związanym z niedoborem kwasu foliowego.

Oferujemy następujące pakiety badań:

• Podstawowy Pakiet Badań Witamin,
• Pakiet Badań dla Kobiet po Porodzie,
• Pakiet Badań na Zaburzenia Snu i Bezsenność,
• Pakiet Badań przed Suplementacją,
• Pakiet badań STOP STRES.

Do badań nie musisz się w żaden sposób przygotować - wystarczy kupić voucher i przyjść do wybranego laboratorium na pobranie krwi.

Sprawdź: Jakie badania warto wykonać po trzydziestce?

Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie zastępują i nigdy nie powinny być traktowane jako profesjonalna porada medyczna.